Cyrkon

Minerały zawierające cyrkon są znane od czasów pradawnych. Jeden z minerałów, od którego pochodzi nazwa tego pierwiastka, krzemian cyrkonu, ze względu na swoje różne barwy w zależności od występującym w nim domieszek, był, i pozostaje nadal, cenionym kamieniem wykorzystywanym w jubilerstwie. Jedna z odmian minerału cyrkonu – hiacynt – jest szczególnie ceniony. Ze względu na swoją czerwono–pomarańczową barwę uważano, że jest to odmiana rubinu lub topazu. Dodatkowo kryształy cyrkonu (minerału) mogą wykazywać tak zwany efekt kociego oka. Jest to zjawisko optyczne polegające na pojawianiu się smugi światła przypominającej kształtem oko kota. W miarę obracania kryształu smuga przemieszcza się po jego powierzchni potęgując efekt. Dodatkowo odpowiednie oszlifowanie kamienia wzmacnia ten efekt.

Pomimo tego, że cyrkon jako minerał jest znany od dawna, to jego badania dotyczące składu rozpoczęły się dopiero pod koniec osiemnastego wieku. W roku 1787 niemiecki chemik Johann Christian Wiegleb analizując minerał cyrkon stwierdził występowanie w nim tylko krzemu i tlenu z niewielką domieszką wapna, magnezu i żelaza. Podobne, choć dokładniejsze analizy przeprowadził T. Bergman, który określił skład cyrkonu na 25% tlenku krzemu, 40% tlenku glinu, 13% tlenku żelaza i 25% tlenku wapnia. Dopiero w roku 1789 M. Klaproth, ogrzewając próbkę sproszkowanego cyrkonu (minerał) z wodorotlenkiem sodu w srebrnym tyglu, a następnie rozpuszczając uzyskany stop w kwasie siarkowym(VI) uzyskał nowy związek. Analiza otrzymanej substancji wykazała, że składa się ona z 25% tlenku krzemu, 0,5% tlenku żelaza i 70% tlenku nowego pierwiastka, cyrkonu. W tym samym roku podobny proces przeprowadził Guyton de Morveau we Francji uzyskując podobny skład analizowanej próbki co Klaproth, a tym samym potwierdzając jego analizę. Otrzymanie metalicznego cyrkonu nie jest proste. Próby Davy’go wydzielenia metalu z jego tlenku na drodze elektrolitycznej nie zakończyły się sukcesem. Dopiero Berzelius w 1824 roku ogrzewając mieszaninę potasu, fluorku potasu i tlenku cyrkonu w platynowym tyglu uzyskał czysty metaliczny cyrkon.