Lit

Ten metal pierwszej grupy układu okresowego został odkryty jako trzeci z grupy metali alkalicznych. Jego rozpowszechnienie w skorupie ziemskiej jest mniejsze niż sodu czy potasu, a jego minerały są znacznie rzadziej spotykane niż jego sąsiadów w grupie metali alkalicznych. W związku z tym zainteresowanie tym metalem pojawiło się stosunkowo późno.

Na początku XVIII wieku znany brazylijski uczony José Bonifácio de Andrada e Silva, odbywał podróż do Skandynawii, a jako pasjonat mineralogii chciał wzbogacić swój zbiór o nowe próbki minerałów. Szczęście mu dopisało, gdyż odkrył w kopalni na szwedzkiej wyspie Utö dwa nowe minerały, petalit i spodumen. Spodumen w niedługim czasie odkryto również na innych terenach, natomiast istnienie petalitu było poddawane w wątpliwość aż do roku 1817 kiedy to odkryto go po raz kolejny w tym samym miejscu co wcześniej.

Badaniami spodumenu zajął się M. Klaproth, który nie znalazł w nim nic szczególnego poza krzemionką i tlenkiem glinu. Innymi słowy według Klaprotha spodumen był zwykłym glinokrzemianem jakich wiele. Jednak w analizach przeprowadzonych przez Klaprotha brakowało 0,5% masy próbki, ale uczony nie odniósł się do tego faktu. Z drugiej strony kolega Klaprotha, niemiecki chemik i geolog Johann Nepomuk von Fuchs zaobserwował, że płomień palnika po umieszczeniu w nim próbki spodumenu barwi się na kolor czerwony. Niestety obydwaj uczeni nie poświęcili temu zjawisku większej uwagi, a to mogło ich naprowadzić na obecność nowego pierwiastka.

Kolejny rozdział w historii litu związany jest z ponownym odkryciem petalitu na wyspie Utö. Analiza przeprowadzona przez Luisa Nicolasa Vauquelina wykazała, że oprócz glinu i krzemu w minerale znajduje się metal alkaliczny, który został błędnie zidentyfikowany jako potas. Szwedzki chemik Wilhelm Hisinger analizując petalit uzyskał interesujące wyniki, ale zanim zdążył je ogłosić pojawiło się doniesienie innego szwedzkiego chemika Johana Augusta Arfwedsona, któremu przypadł w udziale zaszczyt odkrycia nowego pierwiastka. J. Berzelius, w laboratorium którego Arfwedson wykonywał badania, w swoim liście z dnia 9 lutego 1818 roku do C. Bertholleta wybitnego francuskiego chemika pisał: Arfwedson, młody ale bardzo zdolny chemik, który od roku pracował w moim laboratorium odkrył nowy metal alkaliczny w minerale o nazwie petalit, odkrytym wcześniej przez Andrada na wyspie Utö. Minerał ten składa się w 80% z tlenku krzemu, 17% tlenku glinu i 3% tlenku nowego metalu. Wstępne analizy wykonane przez Arfwedsona, podobnie jak w przypadku Klaprotha, wykazały utratę około 4% pierwotnej masy próbki. Jednak Arfwedson nie przeszedł nad tym do porządku dziennego tylko szukał wyjaśnienia brakującej masy. Wielokrotnie analizując kolejne etapy swoich badań znalazł wreszcie zasadową substancję, której właściwości odbiegały od znanych wodorotlenków metali alkalicznych.

Nazwę dla nowego pierwiastka Arfwedson skonsultował ze swoim nauczycielem i obydwoje ustalili, że powinien to być lit od greckiego słowa – λιθoς (lithos) – czyli skała. Pochodzenie nazwy ma wskazywać również na fakt, że lit w odróżnieniu od potasu, który został odkryty w popiele ze spalonych roślin, czy sodu, który występuje w krwi zwierzęcej, został znaleziony w twardym minerale (skale).

Doniesienie Arferdsona na temat petalitu i występowania w nim nowego metalu zostało opublikowane w 1819 roku, ale już w kwietniu 1818 roku odkrył on lit w innych minerałach. Spodumen, błędnie zanalizowany przez Klaprotha, zawiera około 8% litu, a lepidolit około 4%. Ch. Gmelin, ku wielkiej irytacji von Fuchsa odkrył, że sole litu barwią płomień palnika na intensywny karminowoczerwony kolor. Ani Arferdson ani Gmelin nie uzyskali litu w formie czystego metalu, udało się to Davy’emu pod koniec 1818 roku. Jednak próbka uzyskana prze niego była bardzo niewielka. W 1821 roku angielski chemik William Thomas Brande w wyniku elektrolizy tlenku litu uzyskał większe ilości tego metalu. Jednak dopiero w roku 1855 większe ilości litu otrzymywano metodą opracowaną przez Roberta Wilhelma Eberharda Bunsena i Augustusa Matthiessena, metodą polegającą na elektrolizie chlorku litu.