Tor

W 1815 roku J. Berzelius badał rudę pochodzącą z kopalni w Falun (Szwecja) i uznał, że znajduje się w niej nowy, nieznany jeszcze pierwiastek. Na cześć skandynawskiego boga Thora nazwał ten, nieodkryty, pierwiastek torem. Berzelius był przekonany, że w rudzie znajduje się tlenek toru. Przekonanie sprawiło, że uznał za uzasadnione dodanie jeszcze jednej nazwy do listy znanych pierwiastków. Nikt ze współczesnych nie odważył się wątpić w odkrycie takiej sławy jak Berzelius. Na szczęście wątpliwości pojawiły się u samego odkrywcy nowego pierwiastka (czy też nadawcy nazwy nowemu pierwiastkowi), gdyż 10 lat później (1825 r.) okazało się, że odkryty tlenek był fosforanem, a na dodatek nie toru, a znanego od dłuższego czasu itru. Nieco złośliwą pozostałością po pomyłce Berzeliusa jest nazwa minerału itru, którego nazwa ­– ksenotym – wywodzi się od dwóch greckich słów – κενό (keno) i τιμή (tyme) – które oznaczają odpowiednio puste czy też marne oraz wyróżnienie.

Rok później (1826) Wöhler prowadził badania innego minerału, pirochloru, pochodzącego z Norwegii i odkrył w nim nowy pierwiastek. Jednak raport, który przedstawił na temat swoich badań był bardzo ogólnikowy, a sam uczony nie przykładał większej wagi do swojego odkrycia. Tymczasem w roku 1828, na wyspie Lewen niedaleko brzegów Norwegii mineralog Hans Morten Thrane Esmark znalazł czarny minerał, którego próbki przesłał Berzeliusowi do analizy. W tym samym roku chemik ogłosił wyodrębnienie z tego minerału krzemianów nowego pierwiastka. Ponieważ nazwa „tor” oczekiwała na swoje wykorzystanie, więc temu pierwiastkowi została ona przypisana. Sam minerał został nazwany torytem.

Śledząc doniesienia Berzeliusa na temat właściwości toru, Wöhler uświadomił sobie, że właśnie ten pierwiastek znalazł w badanym pirochlorze w 1826 roku, nie poświęcając większej uwagi swemu odkryciu. Dodatkowe rozczarowanie pojawiło się u Wöhlera gdy sześć lat później znany badacz i podróżnik Friedrich Wilhelm Heinrich Alexander von Humboldt przedstawił opinii publicznej próbki pirochloru przywiezione z podróży na Syberię. Wöhler analizując minerał otrzymany od Humboldta znalazł w nim tor podobnie jak wcześniej w próbkach norweskiego minerału.

Berzelius próbował wydzielić tor w postaci wolnego metalu jednak bez rezultatu; metaliczny tor udało się otrzymać dopiero w 1870 roku. Tor jest drugim, po uranie, pierwiastkiem radioaktywnym, który został odkryty konwencjonalnymi metodami analizy chemicznej.