Halogeny

Użyte w tytule słowo halogeny na określenie pierwiastków 17 grupy układu okresowego czyli fluorowców, zostało wprowadzone w 1842 roku przez szwedzkiego chemika barona Jönsa Jacoba Berzeliusa i wywodzi się od dwóch greckich słów: „ἅλς (háls)” czyli sól oraz „γεν– (gen–)” czynić. Tą wspólną nazwą określił Berzelius cztery znane ówcześnie pierwiastki, fluor, chlor, brom i jod, a jej etymologia nawiązuje do faktu, że w reakcji z metalami tworzą one substancje podobne do soli morskiej.

Samo słowo „halogen” nie zostało stworzone przez Berzeliusa, pojawiło się wcześniej. W roku 1811 zostało ono zaproponowane przez Johanna Salomo Christopha Schweiggera, niemieckiego chemika, fizyka i profesora matematyki na uniwersytecie w Erlangen. Nazwę „halogen” Schweigger zaproponował dla odkrytego w 1774 roku chloru, jednak zaproponowana przez Davy’go nazwa – chlor – została przyjęta, a termin Schweiggera został przez Berzeliusa wprowadzony do terminologii chemicznej na określenie grupy pierwiastków podobnych do chloru.

Gdy metody ilościowe w badaniach związków chemicznych, a szczególnie określanie mas atomowych pierwiastków stały się dokładne, pojawiła się realna możliwość rozpatrywania ich właściwości chemicznych w odniesieniu do masy atomowej. Taka możliwość stała się podstawą do późniejszego skonstruowania układu okresowego i odkrycia prawa okresowości, a wcześniej do powstania koncepcji naturalnych grup pierwiastków chemicznych. Pionierem, który przestudiował właściwości znanych ówcześnie pierwiastków chemicznych był niemiecki chemik Johann Wolfgang Döbereiner. To on jako pierwszy zwrócił uwagę na fakt, że pierwiastki ułożone w triady wykazują tę cechę, że masa atomowa środkowego jest w przybliżeniu średnią sumy mas atomowych pozostałych dwóch. Fakt ten zaobserwował Döbereiner analizując masy atomowe trzech znanych mu halogenów: chloru, bromu i jodu.

Odkrycie chloru miało wpływ na kształtowanie się pojęcia kwasów. Wcześniej uważano, że wszystkie kwasy zawierają w swoich składzie tlen. Po odkryciu chloru i jego związków okazało się, że kwasy nie muszą zawierać tlenu w swoim składzie; kwas solny zbudowany jest tylko z chloru i wodoru. Natomiast badania tlenowych kwasów halogenów doprowadziły do powstania teorii mocy kwasów związanej ze stopniem dysocjacji.

Kolejnym polem, na którym odkrycie halogenów odegrało trudną do przecenienia rolę była eksperymentalna chemii organiczna. Odkrycie halogenowych pochodnych węglowodorów dało asumpt do rozwoju syntezy organicznej w wieku dziewiętnastym. A w zakresie chemii nieorganicznej halogeny zostały wykorzystane do wydzielania szeregu metali z ich rud. Szczególne znaczenie w tym obszarze miało opracowanie procesów przekształcania metali w ich chlorki, a w przypadku szczególnie rzadkich metali w jodki. Chemia fluoru i związków fluoropochodnych stała się odrębną dziedziną nauki.